بازگشت
آناپوليس، آغازي مكرربراي صلح تحق ناپذير
محمداسحاق فياض محمداسحاق فياض

آناپوليس شهري كه مركز تحقيقات نيروي دريايي امريكا درآن قرار دارد،امروزها ميزبان كنفرانس مهمي است كه نمايندگان چندين كشور و نهاد هاي مهم بين المللي درآن شركت جسته اند.« كنفرانس صلح خاورميانه» عنواني است كه چند ماه آن را با خود يدك كشيده وبا اين عنوان تلاش هاي مقدماتي و چانه زني هاي گسترده آن ادامه يافته است، تلاش هايي كه خانم رايس بارها وبارها به خاور ميانه سفر كرده و آقاي توني بلير نخست وزيرسابق انگليس و ديگر سياست مداران كهنه كار درآن سهمي داشته اند. سرانجام پس از چند ماه اين تلاش ها به ثمر رسيد و قرار شد كه دراواخر ماه نوامبربايد اين كنفرانس داير شود. نشستي كه اكنون درآناپوليس جريان دارد، حاصل چندين نشست و راي زني هاي متعدد وزيرخاجه امريكا با كشورهاي عربي و اسرائيل و نشست هاي دولت خود گردان فلسطيني با اسرائيل و نشست وزراي خارجه اتحاديه عرب با يك ديگر است و نيز ديگر تلاش هاي حاشيه اي و مقدماتي كه به دنبال داشت، سرانجام اين كشورها و چندين نهاد بين المللي ديگر نمايندگان خود را دراين كنفرانس فرستادند، اكنون همه اين نمايندگان دراين شهرگرد آمده اند و تا چند ساعت ديگربه صورت رسمي اين كنفرانس آغاز خواهد شد، اما اكنون كه اين نشست اغاز گشته است، همه از نتايج آن نااميداند و يا ترس دارند كه اين نشست با همه طول وعرضي كه داشت و مقدمات طولاني را كه طي كرد، ره به جايي نبرد و محكوم به شكست گردد، به همين دليل براي جلوگيري از اين پيامد حتي نام اين كنفرانس را هم عوض كرده و گزارش گران معتبر دنيا از اين كنفرانس چنين گزارش مي دهند: نمایندگان بیش از 40 کشور جهان از جمله تعداد قابل توجهی از کشورهایی که هنگام اعلام طرح های اولیه کنفرانس نسبت به آن بدبین بوده اند اکنون برای شرکت در آن گرد هم آمده اند. اما این یک کنفرانس صلح نیست. صلحی درکار نیست که درباره آن بحث شود و هیچ نوع آمادگی در حال حاضر برای توافق بر سر یک معامله صلح وجود ندارد. هدف کنفرانس آناپولیس قانع کردن اسرائیلی ها و فلسطینی ها نسبت به این مساله است که آمریکا و قدرت های عمده عرب - به ویژه عربستان سعودی - هرآنچه برای حمایت از گفتگوهای صلح در آینده لازم است انجام خواهند داد. بنابراین هدف پل زدن بر عمیق ترین شکاف های میان دو طرف در مورد مسائلی همچون وضعیت شهر بیت المقدس در آینده و حق بازگشت فلسطینی هایی است که پس از تشکیل اسرائیل آواره شدند. آنچه کاخ سفید می خواهد یک تعهد جدی از سوی دو طرف برای آغاز چنین گفتگوهایی است. در حال حاضر هیچ توافقی بر سر یک دستور کار مشخص که اسرائیل و فلسطینی ها بتوانند دنبال کنند وجود ندارد اما چنین توافقی ممکن است تا پایان روز سه شنبه حاصل شود.

آيا اين همه تلاش هاي مقدماتي فقط براي گرفتن يك تعهد زباني براي آغاز مذاكراست؟ مگر نشست هاي صلح درباره اسرائيل و فلسطين تازه آغاز شده است كه ازآغاز تازه آن سخن مي گويند؟ اگر صلح كمپ ديويد را كه درآن كشورهاي عربي شكست خورده در جنگ شش روزه 1967 در ازاي پس گرفتن سرزمين شان، اسرائيل را به رسميت شناختند، مذاكرات صلح فلسطين و اعراب با اسرائيل قلمداد نكنيم، تلاش هاي كه از دهه 1990 آغاز گرديد و طرح يك دولت مستقل فلسطيني مطرح گرديد و تشكيلات خودگردان فلسطيني بوجود آمد و چندين طرح از سوي سازمان ملل و اتحاديه عرب مطرح گرديد، همه اين ها تلاشي براي يك آغاز يك مذاكرات جدي براي صلح ميان فلسطيني ها و اسرائيل بوده است، اما همانطور كه آن تلاش ها و توافقات به نتيجه مطلوبب نرسيد و موج هاي تند ديگري از انتفاضه و نبرد با اسرائيل از دورن مردم فلسطين جوشيد، اين بار نيز اين نشست در دايره همان ترديدها و مشكلات دور مي زند و هيچ اميدي براي نتايج آن نيست، به همين دليل دور مكرري از تلاش هاست كه آغاز شده و آغازي است پشت يك آغازي ديگر و سرنوشت خونين فلسطين در دايره مبهم، گنگ، انعطاف ناپذير و سرسختانه اين نشست ها به تكرارگرفته شده است. ميان اسرائيل و فلسطين نه تنها خون و جنايت و قساوت فاصله انداخته اند بلكه باورها و اعتقادات نيز آنان را به اين جنگ خونين و افزون طلبي هاي غير انساني مي كشاند، افزون طلبي هايي كه كنار جنازه هر فلسطيني خانه اي از يهودي ساخته شده و سرزمين صلح و وعده شده اي كه يهودا آن را براي شان بشارت داده است، سرزميني است كه تاريخش باخون نوشته شده و نقطه اوج تلاقي و خواسته هاي سه دين آسماني يهود، اسلام و مسيحيت است. گره هاي كور ميان اسرائيل و فلسطين چنان در هم تنيده شده اند كه نه تنها در نشست آناپوليس قابل حل است بلكه با چندين نشست مقدماتي و چندين آغاز ديگر براي مذاكره قابل حل نيست.

قبل ازآغازاجلاس آناپوليس کاندولیزا رایس، زیپی لیونی وزیر خارجه اسرائیل و احمد قریع نخست وزیر سابق فلسطینی ها طی جلسه ای در واشنگتن کوشيدند برسرسند مشترکی که این هفته در کنفرانس آناپولیس عرضه خواهد شد توافق کنند، ولي اين تلاش بي نتيجه ماند و روي هيچ سند مشتركي به توافق نرسيدند. این نخستین ملاقات برای گفتگوهای همه جانبه در مورد صلح خاورمیانه از سال 2000 تاکنون است و طي اين سال ها اسرائيل و گروههاي فلسطيني درجنگ بودند و تمام زمينه هاي صلح را از ميان برده بود. هر چند امريكا كشورهاي عربي و چندين كشور مسلمان ديگر را با وعده تشكيل كشورمستقل فلسطيني به اين شهر كشانده است اما اسرائيل رژيمي نيست كه به اين سادگي تن به امتياز دهد. در واقع ميان اسرائيل و فلسطين خواسته هايي است كه دست يافتن به توافق و يافتن يك وجه مشترك اگر از محالات نيست اما از مشكلات حل نشدني است كه آغازي پشت آغاز ديگر مذاكرات را به دنبال داشته است.به قول يكي از سياست مداران طرف هاي اسرائيلي و فلسطيني هردو از صلح سخن مي گويند اما زمانيكه به مسائيل اصلي مورد اختلاف مي رسند به بن بست مي خورند. اسرائیل و فلسطینی ها در مورد کرانه باختری، غزه و شرق بیت المقدس که اسرائیل اين مناطق را در سال 1967 اشغال کرد و طي چهل سال شهرك هاي متعددي در آن ساخته اند دچار اختلافات شدیدند، مسئله مهم ديگر باز گشت اوارگان فلسطيني به خانه هاي شان است كه اسرائيل به هيچ وجه آن را نمي پذيرد. براي اسرائيل دشوار است كه به محدوده مرزي اسرائيل قبل از جنگ 1967 برگردد و دهها شهرك را كه طي 40 سال در اين مناطق ساخته است خارج شده و يرانزسازد. مسئله شهر بيت المقدس يكي از مهمترين محورهاي اختلافات حل نشدني ميان آنان است. اسرائیل باید به فلسطینیها حق حاکمیت بر اردوگاههای پناهندگان در اطراف مناطق عرب نشین در شمال شرق شهر بيت المقدس را بدهد و نيز مکانهایی که به بیت المقدس ویژگی و اهمیت مذهبي می بخشد، یعنی مکانهایی که برای مسلمانان، مسیحیان و یهودیان مقدس است موسوم به "شهر قدیم" (كه اكنون اسرائيل ديواري در اطراف آن كشيده است) حق حاکمیت برای فلسطینیان را به رسمیت بشناسد. دادن چنين امتيازي براي اسرائيل دشوار خواهد بود و اعضای پارلمان اسرائیل براي جلو گيري از دادن اين امتياز به فلسطيني ها از قبل لایحه ای را تصويب كرده كه اين منطقه هرگز به فلسطيني ها باز گردانده نخواهد شد.

در كنار اين مهم اسرائيل بايد از بلندي هاي جولان نيز عقب نشيني كند، در اين منطقه نيز چندين شهرك  يهودي ساخته شده و منبع مهم آب آشاميدني پايتخت اسرائيل است. آيا اسرائيل اين امتيازات را درازاي صلح به اعراب خواهد داد؟ ازهم اكنون مخالفت ها در اسرائيل درباره نشست اناپوليس آغاز شده و به يهوديان تند رو به رژيم اسرائيل هشدار مي دهد كه به اعراب امتياز ندهند، در بیت المقدس دست کم 10 هزار شهرک نشین یهودی علیه نشست آناپوليس تظاهرات کردند. روی پلاکارد برخی از شرکت کننده ها نوشته شده بود: اسرائیل را طعمه کوسه ها نکنید.اهود اولمرت، نخست وزیر اسرائیل اگر تلاش کند زمین و شهرکهای یهودی نشین در کرانه باختری و بیت المقدس را واگذار کند طوفان سیاسی به راه خواهد افتاد و حتي ممكن است به سرنوشت اسحاق رابین، نخست وزیر اسرائیل در سال 1995 منجر شود كه  به دست تندروهای یهودی که می خواستند مانع او در واگذاری کرانه باختری شوند، ترور شد.

براي فلسطيني ها نيز سخت است كه سرزمين وسيعي را كه اسرائيل تا سال 1967 تصرف كرد و دولت اسرائيل تشكيل گرديد، بپذيرد، هر چند براي اعراب و تكنوكرات هاي فلسطيني چيزي قابل معامله تلقي مي گردد،هم چنين فلسطینیها باید آماده پذیرش این مسئله غم انگيز نيز باشند که اکثر پناهندگانی که خانه هایشان را پس از پیدایش اسرائیل در 1948 از دست دادند نخواهند توانست آنها را پس بگیرند و بايد جاي ديگري در اين دنيا براي شان جستجو كنند. به همين منظور حماس پيش از پيش با اين نشست مخالفت كرده و مخالفت اين گروه نيز باعث خواهد شد زمينه هاي مصالحه اندك را نيزپيش از پيش از ميان ببرد و داستان غم انگيز فلسطين بار ديگر در يك دور باطل ديگر در دايره خون و قساوت و جنايت ادامه پيدا كند.

 

 

 

 


December 2nd, 2007


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسایل بین المللی